Malakov Jagiełły

Fakty są takie, że wieża wyciągowa szybu Jagiełło, kopalni Mysłowice, została zmodernizowana ostatnia, a rozebrana jako pierwsza, z trzech głównych szybów! Powodem nieprzydatności tego szybu, było zaprzestanie eksploatacji węgla ze ścian na poziomie -300 metrów. Istnieje wiele przedwojennych zdjęć tej kopalni i możemy na nich obserwować procesy modernizacji – rozbudowy zakładu. Pierwotna - zastrzałowa wieża szybu Jagiełło, trwa jednak na tych zdjęciach dość długo! Na zdjęciu z wyścigiem kolarskim, chyba z lat 60tych(?) dopiero widać budowę nowej wieży wyciągowej. Wracając jednak do starych zdjęć, zwykle poniżej wieży Jagiełły widać na nich potężny murowany, o bogatych wątkach ceglanych budynek nadszybia. No ale jak to? Zawsze pisałem, że nadszybia, to liche ceglane ścianki na stalowym szkielecie! Nie tak prędko i raczej nie zawsze tak twierdziłem, jedynie w kontekście likwidacji – że te liche ścianki, to tylko obudowa nadszybia i nie pełni ona żadnej funkcji „wytrzymałościowej” – związanej z konstrukcją samego wyciągu szybowego! Chyba, że?!

Chyba, że wieża wyciągowa została postawiona (zmodernizowana, przebudowana) ponad dawną wieżą typu basztowego (Malakov)  - to zmienia postać rzeczy i postać wizualną. Np. Wałbrzych był mocno usiany takimi właśnie modernizacjami wyciągów szybowych, do dziś zachowało się wiele dorodnych ceglanych baszt, na których znajdowały się / wciąż się znajdują zmodernizowane – nowe (wtórne) wieże wyciągowe lub zainstalowane nań całe budy z maszyną wyciągową!
Na naszym Śląsku, charakterystyczne wieże o takiej historii, to np. szyb Ewa byłej kopalni Szombierki, czy znacznie mniej uwidoczniony szyb Karol kopalni Juliusz, ostało się także samo murowane nadszybie po dawnej baszcie szybu Fortuna III kopalni Kleofas. Szybu Andrzej z Wirka w to nie mieszam, ponieważ jego baszta nie została zmodernizowana i do końca swego funkcjonowania wyglądał on w takiej postaci, podobnie jest z szybem I kopalni Saturn, za to szyb Paryż, to baszta  zmodernizowana, mimo, iż nie wyrasta z nad niej konstrukcja zastrzałowa, ale wyrasta blaszany potworek!

A co z tym szybem Jagiełło, on też był kiedyś murowaną basztą, o czym by mogło świadczyć to potężne nadszybie? Owszem, był. Już dawno temu trafiłem na to zdjęcie (u góry wpisu) z początku XX wieku, na którym widać tą basztę całkiem po lewej. Można je w tej wersji kolorowanej zobaczyć na Fotopolsce, a także inne, pokazujące ten dawny układ zabudowy od strony torów kolejowych. Widzimy więc murowane nadszybie o rzucie kwadratu i na nim, osadzoną konstrukcję stalową (taka mała piramida) o czterech punktach podparcia – w czterech rogach tych potężnych murów baszty, z zamontowanymi na szczycie dwoma kołami linowymi. Budynek maszyny wyciągowej stoi w tym samym miejscu, co późniejszy, ale jest on inny, o skromniejszej architekturze. Natomiast mapy na ORSIPie np. 1901-13 pokazują ten rejon kopalni jeszcze skromniej. Tam, budynek maszynowni szybu Gustaw (tak się pierwotnie Jagiełło nazywał) jest wyraźnie mniejszy i brakuje tego pokaźnego budynku, który na zdjęciu określiłem jako maszynę wyciągową! W każdym razie The Truth Is Out There :)

W 2008 roku, fotografując likwidację szybu Jagiełło, na pewnym etapie rozbiórki, właśnie te stare mury baszty zostały odsłonięte, wiedziałem co to oznacza i jakie było ich przeznaczenie, ale trochę trudno było mi uwierzyć, że ten szyb miał kiedyś wieżę typu Malakov?! Potem o tym zapomniałem i nie drążyłem tematu, aż ktoś już w erze Fejsa zamieścił na profilu MDH to stare zdjęcie, na którym całkiem z lewej uwidacznia się Jagiełło w pierwotnej wersji – basztowej! Szkoda, że zostało to zburzone bez żadnego zastanowienia i to w jakim tempie! Elewacja dawnej baszty była co prawda niekompletna z licznymi uszczerbkami, ale jako zrewitalizowany "pomnik" - wstęp na pozostały pięknie zachowany kompleks... - no dobra, wyobraźnią wybiegam o wiele dalej, niż możliwości i chęci władz tego smutnego miasta. 

• Schemat prawdopodobnego wyglądu wieży #Gustaw naniesiono na fragment rysunku technicznego z przekrojem przez nadszybie i wieżę wyciągową #Jagiełło - pochodzi on z monografii z 2002 roku.
• Podziękowania dla Leonarda Czarnoty za udostępnienie zdjęcia archiwalnego.